Aborînas = economist
Aboriya rêel = real economy
Banqaya Navendî ya Emerîka = Ferderal Reserve (Fed)
Baweriya veberdêra = investor trust
Bêkarî = unemployment
Fînansman = Financing
Fon = Fund
Hêzana kirînê
Hilberîna pîşesazî = industrial production
Îflas = bankruptcy
endîs = Indice
Kirînger = purchaser
Mezibûna aborî = economic growth
Nûsaziyên fînansî = financial reforms
Pengiya aborî = recession
Piştgiriya aborî = economic support
krîz = crisis
krîza fînansî = Financial crisis
krîza likîdîtê = liquidity crisis
Rêjeya faîzê = interest rate
Rêjeya faîzê bi perê emerîkî = Libor
Rêjeya faîzê bi perê ewrûpî = Euribor
Sektora avahî = construction market
Sektora otelvaniyê = Hotel business
Sektora xaniyan = house market
Şîrket = company
Sîstema navbanqayî = interbank system
Subprime = prîmabilind
Veberdêr = investor
Xazîna dewletê = Treasury
Xerîdarî = consumption
Xerîderiya malbatan = household comsuption
Zexmkirin = consolidation
mardi 11 novembre 2008
Krîz û pêwîstiya nûsaziyan (reforms)
Di demeke kurt de krîza fînansî bi awayekî balkêş li hemû welatan belav bû. Di destpêkê de, gelek berpirsiyarên siyasî pesnê aboriya xwe didan. Ji wan yek jî serokê Tirkiyê Tayyip Erdogan bû. Wek herdem, ji bo xurtbûna xwe nîşan bide, Tirkiyê nexwast alikariya IMF-ê bipejirîne. Lê niha jî, Tirk alikariyê ji welatên ereban dixwazin û bêgûman IMF-yê jî, di demek nêzîk de, dê piştgiriya aboriya Tirkiyê û welatên din bike.
Krîza prîmabilind bûye agir û hemû deveran dişewitîne
Ev krîz hemû tiştên li ber xwe hilwedişîne. Aboriyên herî zexm û pêşveçûyî li ber şewata krîzê wek berfê dihelin. Bi kurtasî, em dikarin bêjin ku krîza prîmabilind bû sedema destpêkirina pengiya aborî. Hemû sektorên aborî êşên krîzê dikişînin.
Li gelek welatan rewşa aborî roj bi roj aloztir dibe. Welatên wek Island diçin îflasê û li benda alikariya welatên dewlemend û IMF-ê ne. Bi rastî, rewşa îroyî rewşeke awarte ye. Zirara borseyên cihanê her ku diçe zêde dibe. Heta niha, borseyan 25 000 milyar dolar wendakirin. Şîrketên ku di ev borseyan de cih digrin kapîtalîzasiyona (bihaya şîrketê) wan ji 50% kêm bû.
Çareseriya dawîn : divê sîstema fînansî ya navnetewî ji nû ve were avakirin ?
Bêgûman, ev krîz wek qanserê her ku diçe giran dibe. Planên ku heta niha hatin avakirin nikarin pêşiya krîzê bigrin. Krîza fînansî bi planên wek Plana Paulson yan jî Plana G7 nikare were çareserkirin.
Lewma Yekîtiya Ewrûpî bi serokatiya Fransa û bi piştgiriya welatên asyayî dixwaze li Washingtonê di 15-ê Çiriya Paşîn de civînekê lidarxînin. Di vê civînê de, 20 welatên herî dewlemend (G20) dê ditîna xwe bînin zimên. Yekîtiya Ewrûpî hêvî dike ku G20 biryarên jêhatî bigre.
Hêviya herî mezin guhertina sîstema fînansî ya cihanê ye. Niha tê xuyakirin ku çareserî ne planên netewî ye. Gelek dewletên zirarê ji krîzê dibînin dixwazin bingeha sîstema fînansî ya navnetewî ji nû ve were avakirin.
Bêşik, biryarin ku 15-ê mehê werin girtin dê baweriya veberdêran (investors) xurt bikin.
Destpêkirina pengiya aborî
Lê mixabin, pirsgirêka herî girîng pengiya aborî ye. Gelek aboriyên cihanê, pirranî aboriyên pêşveçûyî hêdî hêdî ber bi xeterekî mezin ve diçin. Rewşa şîrketên navnetewî gelekî xirab in. Wek mînak, General Motors ku sembola bilindiya aboriya Amerîkayê bû, niha jî tê xuyakirin ku bê alikariya Dewletê ew ê nikaribe li ser piyan bisekine. Bi vî awayî, gelek şîrket diçin îflasê.
Lewma Dewletên wek Amerîka û Japon planên ji bo piştgiriya aboriyên xwe sazdikin. Dewleta japonî fonek 207 milyar euro amade kiriye û gelek nûsaziyan (reforms) dê pêk bîne. Japon dixwaze giraniyê bide ser xurtkirina xerîdarî ya malbatan (household consumption). Ji bo vî planê pêk bîne, tê payîn ku ji malbatan re alikarî were kirin, bac (tax) were kêm kirin, krêdî were dayin, hwd.
Welatên din wek welatên Yekîtiya Ewrûpî jî înîsiyatîfên wisa digrin. Lê xeterbûna krîzê nîşan dide ku pengiya aborî her ku diçe dijwar dibe. Wisa xuya dibe ku ev krîz dê berdewam bike.
Bêguman, cavanên cihana finansî û aborî li ser civînên navnetewî ne. Di vê dema krîzê de, mirovên lîberal jî hêdî hêdî pêwîstiya regulasiyonekî dipejirînin.
Krîza prîmabilind bûye agir û hemû deveran dişewitîne
Ev krîz hemû tiştên li ber xwe hilwedişîne. Aboriyên herî zexm û pêşveçûyî li ber şewata krîzê wek berfê dihelin. Bi kurtasî, em dikarin bêjin ku krîza prîmabilind bû sedema destpêkirina pengiya aborî. Hemû sektorên aborî êşên krîzê dikişînin.
Li gelek welatan rewşa aborî roj bi roj aloztir dibe. Welatên wek Island diçin îflasê û li benda alikariya welatên dewlemend û IMF-ê ne. Bi rastî, rewşa îroyî rewşeke awarte ye. Zirara borseyên cihanê her ku diçe zêde dibe. Heta niha, borseyan 25 000 milyar dolar wendakirin. Şîrketên ku di ev borseyan de cih digrin kapîtalîzasiyona (bihaya şîrketê) wan ji 50% kêm bû.
Çareseriya dawîn : divê sîstema fînansî ya navnetewî ji nû ve were avakirin ?
Bêgûman, ev krîz wek qanserê her ku diçe giran dibe. Planên ku heta niha hatin avakirin nikarin pêşiya krîzê bigrin. Krîza fînansî bi planên wek Plana Paulson yan jî Plana G7 nikare were çareserkirin.
Lewma Yekîtiya Ewrûpî bi serokatiya Fransa û bi piştgiriya welatên asyayî dixwaze li Washingtonê di 15-ê Çiriya Paşîn de civînekê lidarxînin. Di vê civînê de, 20 welatên herî dewlemend (G20) dê ditîna xwe bînin zimên. Yekîtiya Ewrûpî hêvî dike ku G20 biryarên jêhatî bigre.
Hêviya herî mezin guhertina sîstema fînansî ya cihanê ye. Niha tê xuyakirin ku çareserî ne planên netewî ye. Gelek dewletên zirarê ji krîzê dibînin dixwazin bingeha sîstema fînansî ya navnetewî ji nû ve were avakirin.
Bêşik, biryarin ku 15-ê mehê werin girtin dê baweriya veberdêran (investors) xurt bikin.
Destpêkirina pengiya aborî
Lê mixabin, pirsgirêka herî girîng pengiya aborî ye. Gelek aboriyên cihanê, pirranî aboriyên pêşveçûyî hêdî hêdî ber bi xeterekî mezin ve diçin. Rewşa şîrketên navnetewî gelekî xirab in. Wek mînak, General Motors ku sembola bilindiya aboriya Amerîkayê bû, niha jî tê xuyakirin ku bê alikariya Dewletê ew ê nikaribe li ser piyan bisekine. Bi vî awayî, gelek şîrket diçin îflasê.
Lewma Dewletên wek Amerîka û Japon planên ji bo piştgiriya aboriyên xwe sazdikin. Dewleta japonî fonek 207 milyar euro amade kiriye û gelek nûsaziyan (reforms) dê pêk bîne. Japon dixwaze giraniyê bide ser xurtkirina xerîdarî ya malbatan (household consumption). Ji bo vî planê pêk bîne, tê payîn ku ji malbatan re alikarî were kirin, bac (tax) were kêm kirin, krêdî were dayin, hwd.
Welatên din wek welatên Yekîtiya Ewrûpî jî înîsiyatîfên wisa digrin. Lê xeterbûna krîzê nîşan dide ku pengiya aborî her ku diçe dijwar dibe. Wisa xuya dibe ku ev krîz dê berdewam bike.
Bêguman, cavanên cihana finansî û aborî li ser civînên navnetewî ne. Di vê dema krîzê de, mirovên lîberal jî hêdî hêdî pêwîstiya regulasiyonekî dipejirînin.
jeudi 6 novembre 2008
Ji krîza fînansî ber bi pengiya aborî (recession)
Krîza ku li Amerîkayê destpêkir sînoran nasnake. Çareseriyên ku heta niha hatin pêşniyarkirin di nav agirê krîzê de tên şewitandin.
Bi rastî, mirov dikare bêje ku ev krîz di dîroka fînansê de krîza herî mezin e. Di nav demeka kurt de û bi lez li cihanê belav dibe. Globalîzasyon çawa ku mirovatiyê pêşve dibe, wisa jî krîzan giran dike.
Wek dihate payîn, ev krîz hêdî hêdî derbasî sektora aborî dibe. Bêşik, dema ku krîz dibe aborî rewşa mirovan xirabtir dibe ji ber ku hêza kirîna (purchasing power) wan dikeve. Destpêkirina pengiya aborî dide xuyakirin ku krîza fînansî hêdî hêdî dest diavêje aboriya rêel.
Faktorên ku pengiya aborî nîşan didin
1) Fînansmana şîrketan dijwar dibe
Krîza ku banqa derbas dikin dibe sedema pirsgirêkên şîrketan jî. Di vê rewşê de gelek banqa nikarin krêdî bidin şîrketên ku pêwîstiyên wan hene. Fînansmana demkurt ji bo pirr şîrketan gelekî grîng e. Mixabin, ev fînansman niha dijwar bûye ji ber ku bawerî nemaye. Herwiha krêdî kêm dibe û gelek şîrket nikarin finansmanek demkurt bidestxin.
2) Gelek şîrket diçin îlflasê
Ji serê salê heta niha hejmara şîrketên diçin îflasê zêde dibe. Ev bûyer di hemû sektoran de tê dîtin : sektora xaniyan (house market), sektora avahî (construction) û sektora otelvaniyê. Li gorî analîzan, şîrketên ku otofînansmana wan kêm in dê biçin îflasê ji ber ku banqayên ku alikariya wan dikirin êdî nikarin ji pirsgirêkên wan re bibin çareser.
3) Hilberîna pîşesazî (industrial production) paşve diçe
Krîza prîmabilind li hemû sektoran belav dibe. Şîrketên sanayî ku heta niha berxwedidan û xwe ji krîzê diparastin sînyalên negatîf didin
Em dikarin minaka sektora ku herî zirara mezin ji krîzê dibîne bidin. Stokên şîrketên trembêlan çêdikin her ku diçe bilind dibe ji ber ku hêza kirînê ya kirîngeran dikeve. Ev rewş jî dibe sedema nefrotina trembêlan. Herwiha dema ku şîrketên sanayî nikaribin malê xwe bifroşin çêkirina xwe kêm dikin û giraniyê didin ser stokqedandinê.
4) Bêkarî zêde dibe
Bêgûman heljimarên tên weşandin rêdidin ku rewşa aboriya cihanê roj bi roj xirabtir dibe. Saziya Navnetewî ya Xebatê (International Labour Organization) da xuyakirin ku di nav salekê de hejmara bêkaran dê ji 190 milyonan derbasî 210 milyonan bibe.
5) Xerîdarî ya malbatan (household consumption) kêm dibe
Hemû kes fahm dike ku dema krîz çêdibe rewşa aboriya mirovan jî xirab dibe. Derfetên tişt kirînê kêm dibin. Li gorî teoriya aborînasê navdar Keynes, bingeha mezinbûna aborî (economic growth) xerîdarî (consumption) ye. Lewma xerîdarî ji bo aborî gelekî girîng e. Mixabin, niha jî xerîdarî ya malbatan kêm dibe, ev jî gelekî zirarê dide aboriyê.
Faktorên ku hatin destnişankirin kûrbûna krîzê didin xuyakirin. Bêgûman, wisa tê dîtin ku krîza prîmabilind dê berdewam bike. Lewma, pêwîst e ku em ji bo rojên dijwar xwe amade bikin.
24 / 10 / 2008
Bi rastî, mirov dikare bêje ku ev krîz di dîroka fînansê de krîza herî mezin e. Di nav demeka kurt de û bi lez li cihanê belav dibe. Globalîzasyon çawa ku mirovatiyê pêşve dibe, wisa jî krîzan giran dike.
Wek dihate payîn, ev krîz hêdî hêdî derbasî sektora aborî dibe. Bêşik, dema ku krîz dibe aborî rewşa mirovan xirabtir dibe ji ber ku hêza kirîna (purchasing power) wan dikeve. Destpêkirina pengiya aborî dide xuyakirin ku krîza fînansî hêdî hêdî dest diavêje aboriya rêel.
Faktorên ku pengiya aborî nîşan didin
1) Fînansmana şîrketan dijwar dibe
Krîza ku banqa derbas dikin dibe sedema pirsgirêkên şîrketan jî. Di vê rewşê de gelek banqa nikarin krêdî bidin şîrketên ku pêwîstiyên wan hene. Fînansmana demkurt ji bo pirr şîrketan gelekî grîng e. Mixabin, ev fînansman niha dijwar bûye ji ber ku bawerî nemaye. Herwiha krêdî kêm dibe û gelek şîrket nikarin finansmanek demkurt bidestxin.
2) Gelek şîrket diçin îlflasê
Ji serê salê heta niha hejmara şîrketên diçin îflasê zêde dibe. Ev bûyer di hemû sektoran de tê dîtin : sektora xaniyan (house market), sektora avahî (construction) û sektora otelvaniyê. Li gorî analîzan, şîrketên ku otofînansmana wan kêm in dê biçin îflasê ji ber ku banqayên ku alikariya wan dikirin êdî nikarin ji pirsgirêkên wan re bibin çareser.
3) Hilberîna pîşesazî (industrial production) paşve diçe
Krîza prîmabilind li hemû sektoran belav dibe. Şîrketên sanayî ku heta niha berxwedidan û xwe ji krîzê diparastin sînyalên negatîf didin
Em dikarin minaka sektora ku herî zirara mezin ji krîzê dibîne bidin. Stokên şîrketên trembêlan çêdikin her ku diçe bilind dibe ji ber ku hêza kirînê ya kirîngeran dikeve. Ev rewş jî dibe sedema nefrotina trembêlan. Herwiha dema ku şîrketên sanayî nikaribin malê xwe bifroşin çêkirina xwe kêm dikin û giraniyê didin ser stokqedandinê.
4) Bêkarî zêde dibe
Bêgûman heljimarên tên weşandin rêdidin ku rewşa aboriya cihanê roj bi roj xirabtir dibe. Saziya Navnetewî ya Xebatê (International Labour Organization) da xuyakirin ku di nav salekê de hejmara bêkaran dê ji 190 milyonan derbasî 210 milyonan bibe.
5) Xerîdarî ya malbatan (household consumption) kêm dibe
Hemû kes fahm dike ku dema krîz çêdibe rewşa aboriya mirovan jî xirab dibe. Derfetên tişt kirînê kêm dibin. Li gorî teoriya aborînasê navdar Keynes, bingeha mezinbûna aborî (economic growth) xerîdarî (consumption) ye. Lewma xerîdarî ji bo aborî gelekî girîng e. Mixabin, niha jî xerîdarî ya malbatan kêm dibe, ev jî gelekî zirarê dide aboriyê.
Faktorên ku hatin destnişankirin kûrbûna krîzê didin xuyakirin. Bêgûman, wisa tê dîtin ku krîza prîmabilind dê berdewam bike. Lewma, pêwîst e ku em ji bo rojên dijwar xwe amade bikin.
24 / 10 / 2008
Inscription à :
Articles (Atom)